We bespreken hier stapsgewijs het herstellen van een tweeledig bakhuis. Dat type bakhuis komt in onze streken namelijk het meeste voor. Je kan dit stappenplan, mits kleine aanpassingen, ook gebruiken voor de restauratie van een alleenstaande bakoven of van een bakoven die zich binnenshuis bevindt.

Nadat je kennis gemaakt hebt met de verschillende onderdelen van een bakoven, kan je je eigen bakoven gaan onderzoeken om te bepalen wat precies hersteld moet worden.

Bekijk in de eerste plaats de toestand van het gewelf en de ovenvloer. Dat zijn immers de belangrijkste onderdelen als je opnieuw wil bakken, en ze zijn ook het moeilijkst te herstellen. De toestand ervan kan doorslaggevend zijn voor het al dan niet restaureren van de oven.

Beslis je de bakoven te herstellen en weet je wat er moet gebeuren, dan kan je aan de slag.

Herstel van de onderbouw

Vermits de hele oven op de onderbouw rust, is het belangrijk dat deze eerst op gebreken wordt gecontroleerd.

Bestaat de onderbouw uit een houten onderstel, dan is hij samengesteld uit twee draagbalken waarop dwarshouten liggen, die eventueel aangevuld zijn met kleiner hout. Kijk na of het hout niet aangetast is door houtworm, houtrot of schimmels.

Als het hout van de onderbouw vervangen moet worden, gebruik dan duurzaam hout zoals eik en zorg voor een goede ondersteuning van de ovenvloer. Het is een delicate operatie die je misschien beter toevertrouwt aan een vakman. Kijk ook na of de fundering sterk genoeg is om verzakking te voorkomen.

De onderbouw kan ook uit metselwerk bestaan. Niet zelden wordt rondom een muurtje gebouwd en wordt de ruimte binnenin opgevuld met een mengeling van steengruis, grond en zavel. Vaak is de stenen onderbouw echter een gewelfde holle ruimte, de "ovenkelder". De ondersteunende laag bestaat dan uit één of meerdere bogen. Door het gewicht van ovenvloer en -gewelf worden de muren rondom het gewelf en in mindere mate die van de onderbouw vooral horizontaal belast. Er worden schuin naar buiten gerichte krachten uitgeoefend (spatkrachten), die vaak opgevangen worden door ijzeren ankers. De schieters zijn dan aan de buitenzijde zichtbaar. De veer bevindt zich vlak boven de ondersteunende laag van hout, steen of beton.

Als het gewelf van de onderbouw sterk beschadigd is, dan zijn meestal ook het ovengewelf en de ovenvloer gedeeltelijk ingestort. Meet zoveel mogelijk de oorspronkelijke toestand op. De bakstenen die hergebruikt kunnen worden, zet je opzij. Vraag eventueel hulp van een geoefend metselaar om het gewelf van de onderbouw te herstellen.

Zorg ervoor dat je een goede hechtheid van het metselwerk kunt garanderen: de stootvoegen mogen niet boven elkaar staan.

Maak van het metselwerk een mooi geheel: kijk na in welk metselverband de oorspronkelijke muren gebouwd zijn en metsel ze op dezelfde wijze terug op.

Meer tips over het metselen zelf vind je in het onderdeel metselen van de onderbouw in de rubriek "Bouw zelf je oven".