Moersleutel (verstelbare) (m.)

Moersleutel (zie glossarium) met verstelbare bek die - binnen bepaalde grenzen - elke maat van een vier- of zeskantige moer of kopbout kan vatten.

De bek staat ofwel haaks op de steel of in een standhoek van ca. 15°. Deze laatste modellen zijn meestal lichter met een kleinere bek. Beide kenmerken vergemakkelijken het gebruik in nauwe ruimtes.

Afhankelijk van het model is de bek op verschillende manieren verstelbaar.

Bij modellen waarvan de bek haaks op de steel staat, wordt het verstelbare deel, dat zich parallel langs de steel verplaatst, ingesteld door een wig (bv. MOT V 88.0745 a-c3) (1), een draaispil aan de steel (bv. MOT V 2011.0485, MOT V 90.0245) (2) of een tandreep aan de zijkant van de steel waar een stelmoer over draait (bv. MOT V 84.0476) (3). De stelmoer kan ook vervangen zijn door een hefboom (bv. MOT V 97.0259) (4). De draaispil kan zich ook in de steel bevinden. De bediening gebeurt dan met een stelmoer (5) of met een draaiend handvat (bv. MOT V 91.0772). Bij deze laatste onderscheiden we het zogenaamde Franse model met 2 beweegbare bekken die voorzien zijn van tegengestelde draad (bv. MOT V 87.0001); het Engelse model, al dan niet met scheve bek (bv. MOT V Dv 0802), en een model waarbij de bek open scharniert (bv. MOT V 92.0500) als men aan het uiteinde van de steel draait.

Een andere wijze om de bekwijdte in te stellen is met een soort spanveer, een spiraalvormig schijfje dat rond een spil draait en zo de losse bek over de steel laat schuiven (bv. MOT V 2008.0116).

Bij modellen met een bek in een een standhoek van ca. 15° ten opzichte van de steel wordt bij het zogenaamd Zweeds model (bv. MOT V 2005.0008) de bekwijdte ingesteld door een stelschroef (vgl. wormwiel) dat zich tussen de verstelbare bek en de steel bevind. Hiervan bestaan ook dubbele modellen (6) of is het andere uiteinde een alligatorbeksleutel. Het Japans model (J tokusyumonki renchi) heeft tevens een hefboom (bv. MOT V 2001.0643).

Er bestaat ook een model met een draaibare schijf in een van de (gekartelde) bekken waardoor hij zelfinstellend is (bv. MOT V 88.0958) (7). Een zelfspannende moersleutel daarentegen heeft een ratelmechanisme. De moer kan stevig geklemd worden door de steel rond het scharnierpunt te draaien. (bv. MOT V 2005.0339) (8).

Een uitzonderlijk model bestaat uit een rond een spil draaiende losse bek waarvan de bekwijdte ingesteld wordt door een gekartelde wig in combinatie met een bladveer (bv. MOT V 91.0621). [MOT]

(1) Volgens SALAMAN 1976: 530 is dit waarschijnlijk de eerste poging tot het produceren van een verstelbare sleutel en geniet nog steeds de voorkeur bij sommige ambachtslui omdat deze goed kan worden vast gehamerd.

(2) MOT V 90.0245: dit model wordt ook Acmesleutel of schroefsleutel systeem Acme genoemd. (Tech-term: 20.56)

(3) Volgens Tech-term: 20.61 veelal voorzien van een sleuf zodat de schroef gemakkelijk over de tandreep verschoven kan worden voor een snelle verstelling. Ook snelspanschroefsleutel of Fordsleutel genoemd.

(4) Voor snel doch grof werk (Tech-term: 20.62).

(5) Bv. Tech-term: 20.52, Vanduyllsleutel of Hollands model. Andere modellen kunnen gezekerd worden met een contramoer (Tech-term: 20.60).

(6) Voor montagewerk, waarbij twee moermaten veelvuldig terugkeren (Tech-term: 20.57).

(7) Deze sleutel kan niet gebruikt worden voor precisiewerk want de moer wordt niet op de zijkant gepakt (Tech-term: 20.63).