Ruimer (m.)
Indien hoge eisen worden gesteld ten aanzien van maatnauwkeurigheid en oppervlaktegesteldheid van machineonderdelen, geweerlopen of ijzeren constructies wordt een ruimer gebruikt om geboorde gaten zuiver rond te maken, op de juiste maat te brengen, en hun wand een zuiver en glad oppervlak te geven.
De ruimer bestaat hoofdzakelijk uit een stalen licht conische cilinder (lengte ca. 5-45 cm; diam. ca. 0,5-60 mm) waarvan het werkend deel voorzien is van 3 tot 18 gefreesde groeven die rechte of spiraalvormige snijkanten vormen.
Voor het maken van conische gaten bestaan er tapse ruimers met een drietal spiraalvormige snijkanten.
Er bestaan verstelbare modellen (lengte ca. 10-50 cm; diam. ca 8-55 mm; maximale verplaatsing van de messen bedraagt 0,01 mm), waarbij verschillende diameters kunnen worden ingesteld door 2 moeren te verstellen.
Bij een ander model, ook wel Berg's ruimer genoemd, is onder de drie snijkanten een fijne schroefdraad aangebracht (1), waardoor hij zichzelf dieper in het gat trekt bij het draaien en waarbij de snijkanten allen dezelfde hoeveelheid verspanen; hij wordt hoofdzakelijk voor precisiewerk, onder meer vliegtuigmotoren, gebruikt.
Een bijzonder model is de halfronde ruimer (2) enkel gemaakt en gebruikt om prototypes van toestellen en machines waarin conische openingen in voorkomen te kunnen vervaardigen en aan te passen.
Anderzijds bestaat er ook een ruimer waarvan slechts de helft van de omtrek voorzien is van rechte snijkanten (3). Die wordt gebruikt om gemakkelijk diepe gaten te ruimen, alsook om ovaal geworden gaten terug rond te maken.
Het gat wordt geboord met boren die kleiner zijn dan de opgegeven maat. Daarna wordt de ruimer loodrecht op het geboorde gat geplaatst en steeds in de snijrichting gedraaid. Er bestaan ruimers die manueel worden gebruikt of worden bevestigd in een boor (bv. omslagboor, borstboor), boormachine, draaibank of speciale ruimmachine op elektriciteit of luchtdruk. Eerstgenoemde, men spreekt ook wel van handruimer, heeft een vierkant uiteinde. Hierop kan je dan desgewenst een wringijzer, d.i. een staaf met in het midden een vierkant gat, plaatsen om de ruimer tijdens de bewerking te draaien. De zogenaamde machineruimers hebben een conisch uiteinde.
Dunne platen worden tijdens het ruimen tussen 2 dikke platen gespannen.
De smid gebruikt voor dunne platen ook wel eens een spitsboor.
Zie ook pijpfrees. [MOT]
(1) Bv. HENDRICKX, GOYVAERTS & SCHIPPERS: 70.
(2) Bv. SELLENS: 70.
(3) Bv. GOORMANS, POELMANS & VANSTIPHOUT:148.
