Schoffel (m.)

identificatiecode
ID 947
morfologie
beroep
beroep
holotype
MOT V 89.0149 L=155cm B=15,5cm G=700gr
holotype
MOT 91.0506 L=154cm B=15cm G=670gr
holotype
MOT V 2003.0761 L=32cm B=10cm G=345gr
holotype
MOT V 2011.0550 L=170cm B=15cm G=1067gr. Opschrift: Smederij D Denolf B.V.B.A. afb ster / ovaal.
alias
steker (syn.) (VAN HULLE uit DAVID 1975a: 241)
alias
steekijzer (syn.) (BURVENICH 1898: 60)
alias
trekschoffel (syn.) (BURVENICH 1898: 60)
alias
duwschoffel (syn.)
alias
actiehak (syn.) (LOGAN: 71)
alias
beugelschoffel (syn.) (JACKSON: 338)
alias
ganzevoetschoffel (syn.) (JACKSON: 338)
alias
braker (syn.) (DEMETTER: 108)
beschrijving
De schoffel is een handwerktuig (1) waarvan het blad verschillende vormen kan hebben. Gewoonlijk is het rechthoekig (ca. 10-16 cm breed), al dan niet voorzien van een beugel, en door middel van een dille op een lange (ca. 140-160 cm), soms licht gebogen, steel bevestigd. Het blad kan ook halvemaanvormig (2) of hartvormig (3) zijn.

Meestal worden schoffels geduwd, enkele getrokken (4) maar in beide gevallen ligt het blad evenwijdig met de grond. Als beide bewerkingen worden gecombineerd dan is het blad (ca. 18 x 2,5 cm) langs beide zijden geslepen (5). Rond de Niger (Afrika) is de schoffel van een kruk voorzien (6).

De schoffel wordt gebruikt om onkruid - op tuinpaden of tussen plantenrijen - te wieden (7). In tegenstelling tot de krabber wordt met de schoffel, door licht stotende beweging, de onkruidwortels op vrij geringe diepte afgesneden, zonder de aarde te breken (8). Nadien kan men het onkruid met de grondhark opruimen.

Zie ook bietenkopschoffel en schoffel met harkje.

Zie ook krabbertje. [MOT]

(1) Er bestaan ook handschoffelmachines, voorzien van wiel(en) en twee armen, die al duwend gebruikt worden om onkruid te schoffelen in gewassen die op rijen groeien.

(2) Bv. RAYNAUT: 524.

(3) Bv. V.A.W.P.: 3.388.

(4) Men spreekt dan respectievelijk van duwschoffel en trekschoffel. Volgens HOCQUART & NOISETTE (uit DAVID 1975a: 112) werkt de schoffel die men duwt veel sneller en doeltreffender dan deze die men trekt maar volgens DEBY & RODIGAS (uit DAVID 1975a: 174) is de schoffel die men trekt beter voor de paden en de hardere grond.

(5) Ook wel actiehak genoemd omdat het blad tijdens het werk ongeveer 1 cm heen en weer beweegt (LOGAN: 71).

(6) RAYNAUT: 524.

(7) In China wordt de schoffel gebruikt om, na het wieden, de grond tussen de ondergelopen rijstplantjes te effenen (HOMMEL: 65).

(8) De schoffel wordt het meest gebruikt op zavel-, zand- en veengronden (VAN HULLE uit David 1975a: 241 en V.A.W.P.: 3.388).