Zwingelmes (o.)

identificatiecode

ID 804
morfologie

beroep

beroep

holotype

MOT V 98.0399 L=71cm B=27,5cm G=300gr

alias

zwingel (syn.)

alias

handzwingel (syn.)

alias

zwingelzwaard (syn.)

alias

zwingelspaan (syn.) (DEWILDE: s.v. zwingelen)

alias

lapper (syn.) (V.D.)
beschrijving

Nadat het vlas met de bookhamer gebraakt is, wordt het gezwingeld. Daarvoor heeft men een zwingelmes en een zwingelbord nodig. Het zwingelmes is een langwerpige houten spaan uit beuk, es of notelaar van ca. 30 à 40 cm lengte (1). Het heeft een aangescherpte snijkant en een houten handvat. Bij een ander model is boven de houten spaan een schuine opstaande lat aangebracht, zodat het vlas een dubbele slag wordt gegeven. Het zwingelbord is een lange rechtopstaande brede plank. Op ongeveer 1 m hoogte is de plank diep uitgezaagd. Het vlas wordt met de linkerhand in die uitsparing gehouden en met het zwingelmes in de rechterhand bewerkt. Door met het zwingelmes op het vlas te slaan, komen de houtachtige stengeldelen of lemen uit het vlaslint los. De bewerking werd gemechaniseerd door de zwingelmolen, d.i. een rad waarop 8 à 12 zwingelmessen zijn bevestigd dat door een zwengel of tredmolen wordt aangedreven.

Zie ook zuiverhekel. [MOT]

(1) STARA-MORAVCOVA: 88 onderscheidt een ovalen en een trapezoïdale vorm van zwingelmessen.