Opzoeken

Vakwerkschuur Tommenmolen Sinds wanneer staat hier een schuur? Het molengebouw dateert uit de 16de eeuw, maar sinds wanneer de schuur er staat weten we niet juist. Op de Ferrariskaart (eind 18de eeuw) zien we voor het eerst een gebouw op de plaats van de huidige schuur. Op kaarten en kadasterplannen van de 19de eeuw is de schuur duidelijk afgebeeld. Hoe zag de oorspronkelijke schuur eruit? Dat weten we dankzij schilderijen, etsen en foto’s uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Het was een schuur in vakwerk met een dak in riet of stro. Die schuur is echter verdwenen, wellicht eind jaren 1940, begin jaren 1950, vermoedelijk na een brand.  Huidige vakwerkschuur De huidige schuur stond tot 1977 op een erf in de Veldkantstraat, zo'n 500 meter van de Tommenmolen. Op initiatief van het gemeentebestuur van Grimbergen en met de hulp van het openluchtmuseum Bokrijk werd die schuur volledig opgemeten, gefotografeerd en gedemonteerd. Het houten gebinte ging voor restauratie naar Bokrijk en werd nadien aan de Tommenmolen...

Om makkelijk kruimels van stoffen tafellakens te vegen, kan je gebruik maken van het rolschuiertje, de kruimelveger of de kruimelschuier. Deze laatste bestaat uit een recht of gebogen (1) borstellichaam en een korte steel in het verlengde ervan. Hij is van metaal (koper, zilver, goud), hout, papier-maché of van plastic. Veelal is de kruimelschuier gecombineerd met een kruimelschep. Soms vormt het een set met kruimelschep, kruimelveger en een broodmand. [MOT](1) Het gebogen model gelijkt sterk op een zijdelings gebogen hoedenborstel.

Bij het afwerken van de randen van een hoed gebruikt de hoedenmaker een reeks strijkijzers met aangepaste vormen. Finaal wordt dit houten handwerktuig koud gebruikt om de beklede boord vlak in vorm te persen en glad te maken. Het gladhout is ca. 15 cm lang en kan allerlei vormen (bvb. vlak of concaaf) aannemen naargelang het model en de bekleding van de hoed. Het is vaak van palmhout (buxus) gemaakt (1). [MOT](1) STROBEL Marianne, Alte Bügelgeräte, München, 1983: 88.

Vakwerk in beeld Het MOT heeft een lange geschiedenis in het documenteren en doorgeven van de kennis over vakwerk- en leembouw. We werken samen met rasechte vakmannen, die bij ons een meester-leerlingtraject doorliepen. We leren het vakmanschap ook aan, sinds 2017 bieden we een Stage vakwerk aan voor volwassenen, waarbij de deelnemers aan de slag gaan op een echte werf. Onze stage werd erkend als één van de inspirerende voorbeelden voor het borgen van immaterieel erfgoed. De interesse in vakwerk is duidelijk groot en de vraag naar informatie ook. Daarom besloot het MOT de vakwerkbouw ook digitaal te registreren. In dit project tonen we op film stap voor stap hoe vakwerkgebouwen worden opgetrokken op de traditionele manier, met enkel handwerktuigen.   Het project Vakwerk in beeld krijgt de financiële steun van de provincie Vlaams-Brabant.

De diktepasser is een scharnierende passer met symmetrische benen om diktes te meten en buitenmaten over te nemen en te controleren. Hij onderscheidt zich van de steekpasser doordat een of meerdere benen gebogen zijn. Hij is meestal volledig van metaal, uitzonderlijk van hout met metalen schroeven (1). Het scharnierpunt moet voldoende stroef zijn om de benen in een bepaalde stand vast te houden tot men hem lostikt. Soms is een stelschroef gemonteerd om de stand te regelen, al dan niet met maatschaal om de precieze afstand af te lezen.  Zeer kleine passers met maatschaal worden gebruikt voor precisiewerk bv. door de edelsmid en uurwerkmaker. De tandarts gebruikt dergelijke 'precisiepasser'  om nauwkeurig de tussenruimte tussen tanden op te meten voor bv. een kroon. Uitzonderlijk is op een van beide benen een kort derde been gemonteerd met een verstelknop (vb. MOT V 96.0291). De draaier hanteert deze wanneer op een hol werkstuk een smallere buitenmaat moet gepast worden dan de buitenzijde van het werkstuk toelaat....

Archeologiedagen: Bouwen met hout en leem

De timmermansguts is helemaal van metaal vervaardigd en heeft een betrekkelijk smalle kop en, in verhouding tot de hele lengte van het werktuig een kort hol blad met evenwijdige zijden (3-5 cm breed). De snede is recht, de vouw over het algemeen naar binnen gericht. Het stuk dat als hecht dient, heeft een ronde, zes- of achthoekige doorsnede. Deze guts dient om ronde gaten, pengaten enz. uit te hollen, en om de met de avegaar te boren gaten, te doppen. Ze wordt steeds met de houten hamer geslagen. Zie ook schrijnwerkersguts, naafguts. [MOT]

Een schroevendraaier is een handwerktuig om schroeven aan en los te draaien. Het is in beginsel een plat metalen staaf(je) van 3-20 cm met dubbele stompe vouw of een kruis aan een uiteinde, waarvan de breedte en de dikte overeenkomen met deze van een schroefkop. Dat staafje steekt meestal in een recht houten of plastic hecht van 5-50 cm, soms in een kruk, uitzonderlijk krijgt het het uitzicht van een borstavegaar (1). Het kan ook in een booromslag (zie glossarium) bevestigd worden. Er bestaan allerlei vormen van staafjes en van hechten naargelang van het werk en de eisen van de vakman. Ook bestaan er gespecialiseerde schroevendraaiers voor allerlei machines waaronder naaimachines (bv. MOT V 2007.0491) of als toebehoren bij huisraad, elektronica, een toestel, meubel, speeltuig (bv. MOT 2001.0400), enz. Een schroevendraaier behoorde tot het vaste boordgereedschap van een auto. De schroevendraaier met ratel (bv. MOT V 2010.0221) maakt het mogelijk de schroef ergonomisch door te draaien zonder het hecht te lossen...

Tijdens het brouwen van bier wordt het gemalen mout beslaan, d.i. met water in de beslagkuip dooreen gemengd en opgeschud, met de moutspaan. De moutspaan bestaat uit een plat blad (ca. 25-30 cm bij 15-20 cm) in de vorm van een rooster, dat door middel van een dille aan een dikke (ca. 3-5 cm) en lange (ca. 180 cm) houten steel is bevestigd. Het kan ook een geheel houten werktuig zijn, met nagenoeg dezelfde vorm. [MOT]