Opzoeken

De botprik is een brede platte smeedijzeren vork met acht tot tien geweerhaakte scherpe tanden en een dille, waarin een lange houten schacht steekt. De visser gebruikt hem in ondiep water om paling of platvissen zoals bot en pladijs te prikken (1). Niet alleen kan de vis niet wegglippen door de weerhaken, hij wordt ook doorboord door de scherpe punten, waarmee deze speer zich onderscheidt van de palingschaar, die de paling klemt. De doorboorde vis kan best snel geconsumeerd worden. Deze visprik is verwant aan andere vissperen en harpoenen, pijlvormige werptuigen, op een schacht gestoken en met weerhaken op de punten. [MOT] (1) V.D. (1989) en W.N.T. s.v. botprik. Er zijn diverse regionale benamingen voor vissperen naargelang het model en de soort vis maar deze beschrijving komt overeen met de botprik, een term die vooral in Noord-Nederland in gebruik was. In Vlaanderen dienden deze meertandige speren om paling te vangen, zodat diverse termen met 'paling' of 'aal' circuleren.

De bovenvolder wordt, al dan niet in combinatie met een ondervolder, gebruikt bij het insmeden van kragen en halzen. Hij wordt tevens gebruikt voor het verlengen van staven of banden, het opstuiken van een voetje aan het uiteinde van een staaf en om een lokale verdunning aan te brengen. De bovenvolder bestaat uit een halfronde - soms ook trapeziumvormige - hamerkop (diam. ca. 0,5-8cm) en een vlakke baan, waarin een houten steel (ca. 35-45 cm) steekt. Op de baan van het werkend deel wordt met een smeedhamer of een voorhamer geslagen. [MOT]

De bouchardbeitel is een steenbeitel (ca. 12-19 cm) waarvan de doorsnede (ca. 1-2 cm) rond of polygonaal is en het uiteinde bestaat uit een vierkantig, rechthoekig, cirkelvormig, driehoekig of octogonaal hoofd met puntige tanden in de vorm van vierzijdige piramides. Het aantal tanden ligt tussen 6 en 49. De steenhouwer gebruikt de beitel samen met een metalen steenhouwersklopper om oneffen vlakken natuursteen vlak te maken, en kan daarmee veel nauwkeuriger werken dan met een bouchardhamer. [MOT]

Houten of keramische rol of schijf met een stempelindruk waarmee boter gedecoreerd wordt. Wanneer het een rol betreft, is deze vergelijkbaar met de deegrol voor koekjes, maar hij is wel korter (ca. 10 cm); de schijf (ca. 1-3 cm dik en 2-10 cm doorsnede) is vierkantig of rond, met een handvat in het midden van de bovenzijde. Deze is te onderscheiden van de houten broodstempel. Zie ook botervorm. [MOT]

Mes (ca. 15-18 cm) met een spatelvormig niet-snijdend blad, dat aan het uiteinde puntig of afgerond is. Met het botermesje neemt men een kluitje boter uit het botervlootje en brengt het op het brood. Zie ook boterlepel. [MOT]

Houten lepel (ca. 20 cm) met een geribbeld, holrond blad. Hij wordt gebruikt om boter te nemen van een groter boterblok. Soms wordt hij ook gebruikt bij het kneden en opwerken van de boter, maar meestal gebeurt dat met een boterspaan. Zie ook botermesje. [MOT]

Handwerktuig waarmee voorwerpen of dieren (vroeger mensen) (1), door verschroeiing worden gemerkt. Het is een metalen stempel (ca. 3-10 cm) eindigend in één of twee handvatten, op een schacht gestoken. Het werktuig kan ook bestaan uit losse letters die door middel van een bout in een houder bevestigd worden of die in een tang gevat worden. Wegens de hitte zijn handvatten en schacht doorgaans lang (tot ca. 50 cm). Het gebrande stempel is groter dan het geslagene en kan een eigendomsmerk zijn, een fabricatiemerk of een versiering. De brandstempel is nu vaak door de natte stempel met inkt of verf verdrongen. [MOT] (1) Het brandmerken van mensen werd in België slechts in 1849 afgeschaft (DE WIN P.).

Werktuig of recipiënt waarmee men vormen uit boter kan maken. Het kan een - meestal houten - recipiënt zijn met een motief op de bodem en/of de wanden. Soms is er een recht handvat aan één van de zijden. De boter moet zacht zijn bij het vullen en stijf voor deze uit de vorm gehaald wordt. Er bestaan ook tweedelige houten botervormen die met een pen en gatverbinding verbonden zijn en waar gesmolten boter ingegoten wordt; wanneer de boter stijf is, wordt de vorm opengemaakt (1). Nog een ander model bestaat uit een houten of plastic omhulsel (ca. 5-8 cm lang) waarin zich een beweegbaar middenstuk bevindt met een plaatje, waar al dan niet een patroon ingedrukt is. Deze botervormpjes dienen om porties voor één persoon te maken. Wanneer het van plastic is, moet het vormpje eerst in warm water gedompeld worden vooraleer het op een plak boter geplaatst wordt; wanneer het van hout is, moet het eerst in ijswater gedompeld worden opdat de boter niet zou blijven plakken. Wanneer men het botervormpje...

Pijp- of dopsleutel om de bougies van een ontploffingsmotor aan of los te draaien. De zes- of twaalfkantige dop, eventueel langs de binnenzijde voorzien van 2 veren (1), rubber of een magneet voor het uitvallen van de bougie te verhinderen, heeft een diameter van 14, 16, 18, 21 of 26mm (2). De dopsleutel is soms een onderdeel van een set of wordt gedraaid door een T-handvat met kniegewricht. Soms heeft de bougiesleutel een beweegbare handgreep zodat beide zijden van de pijp of dop kan gebruikt worden. Soms wordt een wielmoersleutel gecombineerd met een bougiesleutel. [MOT] (1) Bv. BELZER: 13. (2) Voor 2- of 4-takt motoren (bv. voor bromfietsen) gebruikt men ook een dop met een diameter van 10 of 12 mm.

De bouchardhamer is een hamer met een langwerpige (ca. 10-20 cm lang; ca. 2-5 cm breed) hamerkop van gehard staal met op beide banen puntige tanden in de vorm van vierzijdige piramides, bevestigd aan een houten steel (ca. 30-40 cm). De steenhouwer gebruikt de hamer om oneffen vlakken natuursteen vlak te maken en gebruikt daarvoor zijn beide handen. Deze vorm van steenbewerking noemt men boucharderen. De tanden van de éne baan verschillen van grootte en aantal van deze van de andere baan; het aantal varieert van vier tot vierhonderd. Omdat de punten snel slijten, bestaan er bouchardhamers met verwisselbare koppen. Deze modellen hebben een hamerkop met een afneembaar plaatje met tanden op beide banen. De bouchardhamer kwam vanaf de 17de eeuw in gebruik voor harde steensoorten, nooit voor zachte steen of marmer. Nadeel van dit werktuig is dat het soms scheurtjes veroorzaakt die de steen sneller doen verweren. Zie ook bouchardbeitel. [MOT]