Opzoeken

Meestal wigvormig houten, metalen (1) of benen handwerktuig (ca. 20-25 cm lang) met afgeronde randen en een rechte steel, soms gesculpteerd in de vorm van een stuk touw (2). Het wordt bij het zeilnaaien gebruikt om de naden van het zeil plat te strijken. Voor dit doeleinde gebruikt de zeilmaker ook wel eens de rug van zijn mes. Zie ook omboekhamer. [MOT] (1) NOORDRAVEN & DE BOER: 101. (2) ASHLEY: 20.

Het rijstmesje is een uiterst licht (ca. 20-60 gr) mesje waarmee in Indonesië de vrouwen rijst oogsten. Het heeft een klein (ca. 5-7 cm bij 1-2 cm) en zeer licht (max. 5 gr), lichtjes bolrond lemmet, aan de bovenzijde gevat in een bamboehouten hecht. Dwars op de bovenzijde van het hecht wordt een bamboestokje - soms aan één zijde puntig gesneden - geplaatst, dat men in de hand vat; zo ligt het mes comfortabeler in de hand. Omdat men met dit mes aar per aar moet oogsten, is het mogelijk in éénzelfde veld de rijpe aren te selecteren en de andere nog even te laten staan. [MOT]

Samengesteld handwerktuig waarmee de bloemenhandelaar de stengels van rozen afsnijdt en de stekels afschraapt. Het bestaat enerzijds uit een halvemaanvormig, kort (ca. 5 cm) blad dat door middel van een angel in het houten handvat (ca. 11 cm) steekt. Tegenover de snede bevindt zich een verend, messingen tangetje, met hefbomen van de derde soort, dat met twee vingers samengedrukt wordt. De bek vat het onderste gedeelte van de stengel en met een zijdelingse beweging schraapt men er de stekels af. [MOT]

Met een rolschuier verwijdert men kruimels van tapijten. Hij heeft één of meerdere rolborstels in een houten of metalen frame, bevestigd aan een lange (ca. 1-1,20 m) steel. Wanneer men daarmee over het tapijt rolt, worden de kruimels door de draaiende borstels opgenomen en komen ze terecht in een vergaarbakje dat zich in het frame bevindt. Voor het verwijderen van kruimels van tafellakens bestaat eenzelfde soort werktuig maar dan kleiner (zie rolschuiertje). [MOT]

Met een rolschuiertje kan men makkelijk kruimels van stoffen tafellakens vegen. Het bestaat uit een rolborstel in een plastic of metalen frame, met of zonder handvat. Wanneer men met de borstel over de kruimels veegt, worden deze opgenomen en komen ze terecht in een vergaarbakje dat zich in het frame bevindt. Zie ook rolschuier, kruimelveger en kruimelschuier. [MOT]

De huisschilder gebruikt een roerspaan om de verf te roeren, wat steeds moet gebeuren voor men begint te schilderen. Het is een houten spatel van variërende lengte (ca. 20-40 cm), afhankelijk van de grootte van de verfpot. [MOT]

De rugzaag dient om kleine stukken zonder splinters te zagen. Het is een handzaag met pistoolkolf (zie glossarium), waarvan het rechthoekig dun blad van 20-50 cm, kleine tanden heeft. Dat blad wordt door een zaaglade stijf gehouden, d.i. een omgeplooide smalle plaat die op de rug bevestigd is. Soms ook is de rug zelf dikker gesmeed. Het rugzaagje (1) heeft dezelfde bestemming maar is korter (13-25 cm) en heeft een soms verstelbaar recht hecht dat in hetzelfde of in een evenwijdig (2) vlak ligt als het blad. Bij het innaaien van boeken op touwen (3) gebruikt de boekbinder het rugzaagje om haaks op de rug van het boekblok zaagsneden te voorzien waarin de touwen vallen. [MOT] (1) Ook verstekzaag (MERTENS 1956: 1.31); verstekzaagje, fijn handzaagje (JORIS & ROUSSEAU: 29); fineerzaag, modelmakerstoffelzaag (Tech-term: 23); fijnzaag (LOMBAERT: 50);toffelzaagje (POLLING: 178). (2) Soms verstektoffelzaag genoemd (Tech-term: 23). (3) Ook verzonken binding genoemd.

Om paard of koe te reinigen, gebruikt men een roskam. Het grove ingedroogde vuil kan ermee zachtjes van de huid worden gekrabd. Met de roskam opent men tevens de zweetgaten van de paardenhuid (1). De roskam bestaat uit een metalen plaat met twee tot acht rijen korte (ca. 3 mm) stompe tanden en een handvat (ca. 10 cm) of riem om de hand door te steken. Het werkend deel kan verschillende vormen hebben. Zo kan het bestaan uit getande plaatjes die evenwijdig in een houten of aan een ijzeren plaatje of kader (ca. 15 bij 10 cm) zijn bevestigd. Ook kan het een halfcilindrisch plaatje zijn, waar beide zijden getand zijn of bestaan uit verschillende getande ringen die op een plaatje of dwarsbalkje bevestigd zijn. Tegenwoordig wordt ook een rubberen schijfje met nopjes gebruikt. De roskam kan gecombineerd zijn met een manenkam, waarvan de stompe tanden veel langer zijn. Te onderscheiden van de zachte paardenborstel, gebruikt om het korte haar van het paard te reinigen en glad te wrijven. [MOT]...

Dunne metaaldraad buigt men met een tang. Naargelang men een hoek of een boog wenst te bekomen, gebruikt men een tang met een platte (zie platbektang) of ronde bek. De kaken van de rondbektang zijn soms vrij lang en niet konisch, zodat ze bestaan uit twee ronde staven. De dikte van de staven varieert naargelang de draad en de gewenste boog. Zie ook combinatietang. [MOT]

Het rondmes wordt gebruikt door de lederbewerker en in het bijzonder door de zadelmaker, om stug leder op maat te snijden. Het heeft een halfcirkelvormig blad (ca. 20 cm) en een recht hecht dat precies boven het midden van het blad is aangehecht. Bij het middeleeuwse rondmes staat het hecht horizontaal t.o.v. de bovenzijde van het blad. Men kan met dit mes een lange, mooie snede mee maken, terwijl de hand volle drukkracht uitoefent. De hoek van het rondmes plaatst men op het leder en meegaand met de omtrek van het mes, snijdt men het leder op de gemarkeerde lijn door. Bij het eindpunt wordt het mes opnieuw neergezet tot de gehele snede is uitgevoerd. Het mes horizontaal houdend, snijdt men in de dikte van het leder of schuint men de rand af. [MOT]