Opzoeken

De West-Europese dissel weegt ca. 0,8-2 kg, heeft een licht gebogen plat blad (ca. 9-12 cm breed) dat vaak in een vierkantig blokje of een ronde stompe punt eindigt. De rechte steel is 60-80 cm lang en wordt met beide handen gevat. De timmerman gebruikt de dissel om balken te beslaan, een keep uit te houwen enz. De scheepstimmerlieden schijnen de voorkeur te geven aan dissels met ronde punt (1). De Japanse timmerman gebruikt ook een rechte timmermansdissel (Japans: chôna) (2) met kortere steel (50-60 cm lang) die net voor het uiteinde L-vormig ombuigt naar het stalen blad toe. Het blad weegt ca. 500 gr en is ongeveer 10 cm breed. De steel past in de dille van het blad en wordt vastgeklemd met behulp van een houten wigje. De Japanse rechte timmermansdissel kan zowel staand als zittend gebruikt worden. Hij wordt gebruikt voor de ruwe bewerking van boomstammen (wegkappen van schilfers spinthout) en voor de fijnere afwerking (glad kappen) van balken en planken. [MOT] (1) HASLUCK 94 noemt...

Trekmes (zie glossarium) met recht of enigszins gebogen blad van 10-40 cm en twee houten knoppen. Op recente trekmessen zijn deze soms vervangen door twee verstelbare rechte handvatten. Hoewel door de wagenmaker dikwijls als zijn werktuig beschouwd, wordt het recht trekmes door verscheidene vaklui gebruikt. Nagenoeg al de in de lengte bolronde voorwerpen worden ermee gesneden (spaken, sporten, stelen, bomen van ladders enz.) evenals de bodem van een kuip, latten enz. Bomen worden ermee geschild. Het trekmes glijdt over het algemeen niet haaks op het te bewerken stuk maar wel schuin zodat het beter snijdt. Zie ook het gebogen trekmes. [MOT]

Het toogijzer dient om zware pen en gatverbindingen samen te trekken. Het is een ijzeren kegelvormig staafje van ca. 20-30 cm waaraan een vleugeltje met gat gesmeed is. Het sluitgat, d.i. het gat waarin de toognagel ingedreven zal worden, wordt in de pen enkele millimeter dichter bij de borst geboord dan in de lippen van het gat. Wanneer het toogijzer in het sluitgat gedreven wordt, worden de twee stukken samen getrokken. Het toogijzer wordt dan uit het sluitgat geslagen met een hamer of getrokken door middel van een ander toogijzer dat door het oog van het eerste gestoken wordt (1) Zie ook noodhaak. [MOT] (1) Bv. SCHOLTEN: 158.

Bij sommige behandelingen houdt de arts de tong van de patiënt vast met een tongtang. De kaken variëren naargelang het model. Er bestaan tongtangen met twee ringen als kaken. Ze zijn geribd aan de binnenzijde voor een betere grip. Eén van beide kaken kan ook een ellipsvormige plaat zijn, die in de grotere ringkaak past. Bij nog een ander model bestaan de kaken uit een plaatje met twee gleufjes aan de buitenzijde voor de twee gekromde tanden op de andere kaak. Hierbij zorgen de tanden voor de grip op de tong. De tang kan men in verschillende standen blokkeren door middel van een beugel en haakjes. [MOT]

Trekmes (zie glossarium) waarvan het blad minder of meer holrond is maar geen halve cirkel vormt. Op de angels steken twee korte hechten. Het gebogen trekmes wordt aangewend wanneer veel hout moet weggenomen worden van betrekkelijk brede stukken (bv. een duig) en om holronde vlakken te bewerken. Zie ook schiltrekmes. [MOT]

Met een tomatensnijder snijdt men tomaten in gelijke, dunne plakjes. Hij heeft een elftal zaagmesjes (ca. 10 cm lang) in een rechthoekig raampje met een recht hecht. Wanneer men de tomatensnijder bovenop de tomaat plaatst, kan men deze met een zaagbeweging doorsnijden. Hij kan ook schuin gehouden worden terwijl de tomaat langs boven lichtjes duwend over de zaagjes heen en weer gehaald wordt (1). Eventueel is er een bijbehorende slede waarmee men het laatste stukje van de tomaat door de snijder kan duwen, zonder gevaar voor de vingers. [MOT] (1) CAMPBELL: 68.

Handwerktuig met een afgerond, langwerpig (ca. 13-20 cm) blad dat in een omhoog gebogen steel steekt. Het werktuig wordt door de metselaar en de stukadoor gebruikt. Te onderscheiden van de pannenstrijker, maar heeft een breder blad (ca. 4-7 cm). [MOT]

Het tonsillenelevatorium is een handwerktuig dat de arts gebruikt om de amandelen in de keel vast te nemen en vast te houden. Het is lepelvormig en heeft aan beide uiteinden van de steel een cirkelvormig blad. Te onderscheiden van de balsteker. [MOT]

Hefboom om, naargelang zijn lengte, draad van een afrastering te spannen, bomen omver of stronken uit te trekken, ook om een aan de grond gelopen binnenvaartuig opnieuw in de stroom te helpen (1). Het werktuig bestaat uit een houten of metalen hefboom met op een zekere afstand van het uiteinde als steunpunt een ketting (ook een touw of een kabel) (a) die aan een vast punt vastgemaakt wordt bv. met een kikker. Tegenover die ketting, aan weerszijden en op gelijke afstand ervan zijn twee korte kettingen, kabels of touwen bevestigd die aan het uiteinde voorzien zijn van een haak (b + c). Deze kan in een schakel van een lange ketting (d) gepikt worden die aan de last, draad of boom vastgemaakt wordt. (2) Wanneer men de trekduivel in de richting van de last beweegt, nadert één van de haken (b) de last terwijl de andere (c) zich ervan verwijdert. Nu kan men de haak (c) in een schakel van de lange ketting pikken en de hefboom in de tegenovergestelde richting trekken. Dan komt haak (c) dichter...

De trekschaaf (1)(2) dient om zeer kleine vlakken waar geen andere schaaf aan kan, en de buitenzijde van duigen (3) glad te schaven. Haar blok beweegt niet in de richting van zijn as maar er dwars op. Het kan een gewoon blok zijn (ca. 25/4/2 cm) waarvan beide uiteinden gevat worden door de vakman, of een kort blok met twee handvatten. De zool kan vlak zijn of in de breedte bolrond. Thans wordt de trekschaaf vaak uit metaal gemaakt. Met die werktuigen is het soms mogelijk af te biljoenen (4) (zie afbiljoenschaaf) en lijsten uit te schaven (5); in dat laatste geval kan er een geleider op bevestigd worden, zodat het werktuig op een profielschraper gelijkt (6). Er bestaat ook een dubbel metalen model met een rechte en een concave beitel bv. MOT V 2023.0247 (7). Hoewel de trekschaaf min of meer op dezelfde wijze als een spaakschaaf gehanteerd wordt, is er een groot verschil tussen beide werktuigen. Op de spaakschaaf zijn blad en blok immers evenwijdig, op de trekschaaf staat de beitel schuin,...