ID-DOC: algemeen zoeken

De spongatborstel is een korte (ca. 20-25 cm), stevige borstel met stugge haren die licht conisch aan een getorste metaaldraad zijn bevestigd. Deze is verbonden aan een T-vormig houten of metalen handvat (ca. 15 cm breed). De brouwer kon het werktuig zelf samenstellen. De haren gelijken enigszins op die van een vlampijpborstel, die veel langer is. Tussen verschillende brouwsels worden recipiënten zoals biertonnen grondig gereinigd. De conische vorm van deze borstel is ideaal om aangekoekte resten van vorige brouwsels aan het spongat te kunnen verwijderen en om het spongat opnieuw goed te kunnen afsluiten voor een volgend brouwsel.  (1) QUICKE: 277 sv 'spongatborstel' toont nog twee andere afgeronde modellen van borstels die hetzelfde doel dienen.

Nieuwe fiche in opbouw De haarborstel is een borstel of schuier voor het ontwarren, gladmaken en stileren van voornamelijk hoofdhaar. Voor bepaalde handelingen kan men ook een gewone haarkam gebruiken. Zie ook de haarborstelreiniger. Voor dierenvacht zijn er specifieke borstels zoals de kattenborstel. [MOT]

Spantoestel dat dient om een klein werkstuk in de hand of in een bankschroef vast te klemmen of om twee of meer stukken opeen te klemmen. De ijzer of houten (1) handschroef bestaat hoofdzakelijk uit twee hefbomen van de derde soort verbonden door een scharnier. De platte gegroefde bekken worden door middel van een vleugelmoer aangedraaid. Soms is de moer vervangen door een zwengel (2). Bij het losdraaien zorgt een veer voor het geleidelijk opengaan van de bekken (bv. MOT V 88.0764). Op een ander model vertrekken de bekken vanuit één hecht (3) (bv. MOT V 90.0173). Ze zijn U-vormig (4) aan elkaar verbonden, al dan niet scharnierend, of een bek kan over een geleider schuiven. Meestal is een of beide bekken voorzien van een V-groef om ronde pennetjes makkelijk te kunnen klemmen. Beide modellen worden in de hand gehouden. De uurwerkmaker gebruikt een handschroef met twee hefbomen van de eerste soort (bv. MOT V 2007.0412). Deze wordt in de hand gehouden, Een veer zorgt voor het geleidelijk opengaan van de bekken. Door...

De vlampijpborstel is een verwarmingswerktuig om vlampijpen te reinigen, door het roet los te maken en te verwijderen, wanneer deze de doorvoer blokkeert. De stugge haren (staaldraad, messing, nylon,...) zijn in een getorste ijzerdraad geklemd, waaraan een verlengstuk wordt geschroefd, eveneens een staaf van getorste ijzerdraad (ca. 70-150 cm), die eindigt in een ring waarmee men het werktuig vat. Het werkend deel gelijkt enigszins op sommige schoorsteenborstels en op de spongatborstel, die veel korter is. Vlampijpen zijn ijzeren of koperen pijpen, "Elk der betrekkelijk dunne buizen door welke gloeiende gassen getrokken worden, aangebracht in stoomketels, die ten doel hebben het verwarmend oppervlak te vergrooten [sic] ... waardoor in tubulaire ketels de vlam en rook naar de schoorsteen gaan" (1). Ze komen voor aan stoomketels, boilers en diverse machines, bv. in fabrieken, op een schip, in een locomotief. Dergelijke vlampijpborstel lag courant in kelderruimtes bij de verwarmingsketel. [MOT] (1) W.N.T. sv vlampijp

Met de rolschoffel kan men tussen plantenrijen tegelijk het grondoppervlak losmaken en het onkruid net eronder wieden. Het werktuig bestaat uit een metalen  rol met dwarsstukken, die functioneert als wiel en de begroeiing plat drukt. Net achter de rol bevindt zich een afneembaar smal en beweegbaar schoffelblad. Het mes is meestal in de hoogte en hellingsgraad verstelbaar. Aan weerszijden van de rol bevindt zich een beschermingskap om te vermijden dat de losgemaakte grond zijdelings op de gewassen vliegt. De werkbreedte kan variëren van ca. 8 cm bij een enkel wiel tot 50 cm bij een model met dubbel wiel. Het geheel wordt met duw- en trekkende bewegingen gebruikt. De aansluiting met de T-steel is vaak scharnierend en schuin verstelbaar. Zo kan men schuin achter het werktuig stappen zonder de geschoffelde grond vast te trappen. Het werktuig is sterk verwant aan de grondfrees (hand) en de handschoffelmachine, die vrijwel hetzelfde doel heeft. Zie ook de schoffel. [MOT]

De kikker is een tangvormig instrument om draden en kabels stevig aan te spannen. Hij bestaat in zeer diverse modellen en formaten, met steeds een bek als werkend deel.De bek wordt dichtgeknepen door een (dubbele) hefboom aan te trekken. Aan het andere uiteinde zit een ring. Door een touw aan de ring te verbinden en aan te trekken, kan een kabel, al dan niet met behulp van bv. een katrol, tussen palen worden opgehesen en aangespannen. In de verbinding naar de ring zit soms een klein hijsblokje ingebouwd (bv. MOT V 84.0544).De lijnwerker gebruikt kikkers om kabels, vroeger telegraafdraden, te klemmen.De hopteler gebruikt een zwaar tangvormig model (MOT V 2022.0044) om hopdraden aan te spannen (zie onderstaande afbeelding). De geribde bek gelijkt enigszins op een draadtrektang.Andere afwijkende modellen bestaan uit een handschroef en een klein palrad of hijsblok (bv. MOT V 95.0278). De kikker is soms deel van een trekduivel. [MOT]

Uit de karn geraapt, dient de gewonnen boter te worden gekneed om de karnemelk eruit te werken. Dat kneden kan met de hand gebeuren of met een boterspaan. Dat is een houten handwerktuig met een plat, geribbeld blad en een recht of T-vormig handvat. [MOT]

Schroefdeksels van bokalen schroeft men makkelijker los met een bokaalopener. Dat kan een tang zijn met hefbomen van de tweede soort. De ronde of ruitvormige bek maakt het mogelijk deksels van verschillende grootte los te draaien; hij is meestal voorzien van tandjes of groefjes voor een betere grip. Het deksel wordt tussen de kaken van de bek geplaatst en de tang wordt dichtgeknepen. Met één hand wordt de pot vastgehouden terwijl men met de tang het deksel losdraait. Soms zit er ook een flesopener voor schroefstop en -dop bij. Een andere bokaalopener voor schroefdeksels is een V-vormig metalen of plastic plaatje met of zonder handvat, waarvan de twee taps toelopende zijden een haaks omgebogen randje hebben. Het werktuig wordt over het deksel geschoven tot het klemt, en daarna gedraaid. Sommige modellen kunnen aan het tafelblad vastgemaakt worden; ze zijn vaak gecombineerd met een flesopener voor kroonkurk. Nog een ander model bestaat uit een ietwat soepel riem van kunststof in de vorm van een 8; de binnenzijde...

Vandaag is het een spade met ijzeren, min of meer rechthoekig of driehoekig blad, ongeveer een derde langer dan breed (ca. 27 x 18 cm), dat in het verlengde van een bol-, T- of D-steel ligt (1). De grootte van het blad is afhankelijk van de kracht die nodig is om de kluit op te tillen en te verplaatsen (2). Het blad van de tuinspade is soms voorzien van een voetsteun om de schoen van de gebruiker niet te beschadigen. Uitzonderlijk wordt een verlengstuk bovenaan op het blad van de tuinspade bevestigd om het werktuig als steekspade te gebruiken (3). Vroeger was de tuinspade ook volledig uit hout. Ze was dan wel beslagen. Afmetingen en vorm van het blad kunnen sterk variëren. In Ierland zijn er zelfs asymmetrische spaden (4). De tuinspade wordt gebruikt om de tuin of de akker om te spitten, om gewassen te verplanten en om te graven (5). [MOT] (1) De lengte van het werktuig kan van streek tot streek sterk variëren. Zo hanteert men in België tuinspaden van zo'n 110-120 cm lang, in Italië werktuigen van 160 tot 210...

Kleine spade waarmee men suikerbieten rooit. Ze bestaat uit een plat, al dan niet versterkt met een rib, of holrond blad (ca. 14-22 cm) waarin een T-, D- of L-steel (ca. 28-40 cm) steekt. Soms is de snede van het blad V-vormig. Het werktuig wordt met één hand achter de biet gestoken en achterovergeduwd terwijl de plant met de andere hand uit de grond getrokken wordt. Zie ook bietenrooivork en bietenrooitang. [MOT]